Sólorka
Hvat er sólorka?
Ein sólorkuskipan er rímuliga eindføld skipan við nøkrum tunnum fløtum panelum, sum sólin skínur á. Panelini framleiða javnstreym og tveir ledningar føra streymin til eitt tól, kalla ein invertari, sum er bundin í el-málarin í húsinum. Invertarin umsetur javnstreymin frá panelunum til veksilstreym sum kann fara beint í elskipanina í húsinum. So kann húsið brúka streymin sjálvt og lata avlopið út á netið hjá SEV.
Á myndina omanfyri síggja vit el-framleiðsluna í Føroyum hvønn dag í árinum. Tað grøna er vindorka, tað bláa vatnorka og tað reyða er el-framleiðsla úr olju. Hetta er 2014, tá vindmyllulundin omanfyri Havnina komu inn í skipanina og vit síggja hvussu góðan mun hon ger fra september og frameftir. Myndin vísir okkum, at vit klára okkum mestsum bara við vind og vatn um veturin, men um summarið brúka vit nógva olju. Vit kundu heilt einfalt ynskt okkum meira vind og regn um summarið í Føroyum. Tað eru kanska ikki øll samd í hesum, men í el-orku høpi er tað so.
Hvussu álítandi er sólorkuna?
Vit vita, at sólin skínur mest um summarið og tí er nærliggjandi at hugsa, at kanska kann sólin brúkast fyri at sleppa av við eitt sindur av olju um summarið. Men hvussu álítandi er sólorkan? Sólin kemur upp í eysti, stendur hægst um middagsleitið, nógv hægri um summari enn um veturin, og fer niður í vestri – tað er minst líka álítandi sum AMEN í kirkjuni. Men ein óvissa er hvussu nógv skýggini forða sólini.
Eina ábending kunnu vit fáa við máldum sóltímum í Havn, sum víst á myndina omanfyri – og tað er rímuliga støðugt frá ár til ár. DMI sigur smáar 900 tímar um árið +- um 15%, so hetta er avgjørt nakað við kunnu roknað við. Eitt sindur fleiri sóltímar tey seinnu áratíggjuni enn tíðina frammanundin.
Sólorkuskipanir eru longu at finna í Føroyum
Skipanin vit síggja á myndina omanfyri er rímuliga stór og er sett upp á Tannlæknamiðstøðini í Havn. Her eru 48 panel, sum hvørt er 260W, íalt 12,5 kWp. Tey sum hava áhuga kunnu fáa sær eina App á telefonina og síggja hvussu nógv skipanin framleiðir.
Á myndina niðundir síggja vit eina enn størri skipan, sum SEV hevur sett upp í Sumba. Í 2019 blivu ikki færri enn 768 panel sett upp. Hetta svarar til ársfórbrúki hjá umleiðis 40 sethusum. Panelini liggja rættuliga sløtt, og venda í Eyst og Vest. Tað er eyðvita at fyri at framleiða sum mest, skulu sólpanelini venda so beint móti har sólin er mest, tað vil siga í beinan sunnan og við hóskandi halli, sum í Føroyum er góðar 40°. SEV valdi Eyst og Vest fyri ikki at fáa ein topp í framleiðslu á middegi men heldur spjaða framleiðsluna so javnt út yvir dagin sum gjørligt. Vit á Umhvørvisstovuni hildu tó tað verða áhugavert at samanlíkna við optimala framleiðlsu og heittu á SEV um at seta nøkur panel upp, sum vendu suðureftir. Hetta vórðu teir við uppá og í 2020 blivu 60 panel sett upp suðureftir við ymiskum halli.
Panelini eyst-vest: 768, tilsamans 242 kW, 15° hall
Panelini súður: 60, tilsamans 19,5 kW, 15, 20 og 30° hall
Panelini suðureftir framleiða góðar 800 kWh fyri hvørt innstalerða kW, sum er 18-19% meira enn tey sum venda Eyst og Vest.
Eitt annað dømi er úr Tórshavnar kommuna, sum eisini er við uppá at royna sólorku. Á myndina niðundir síggja vit takið á dagstovninum Sólareyga í Havn, har umleið 16 kWp eru sett upp. Hesi venda næstan í beinan sunnan. Líknandi skipanir eru á dagstovninum á Velbastað og á skúlanum í Nólsoy. Hesar skipanir hava tó bara 11kW invertara. Tað er maksimum stødd sum SEV loyvir, um bygningur skal kunna brúka orkuna sjálvur og lata rest til SEV.
Sólorkuskipanin á Umhvørvisstovuni
Ein skipan vit sjálvi hava sett upp í 2018, liggur á takinum á Umhvørvisstovuni. Har eru tvey sløg, monokristalin og polykristalin, íalt 11kWp. Vit valdu tvey sløg, tí um hetta mundi var kjak um hvat riggaði best í Føroyum. Mono var sagt at rigga best til beinleiðis sólarljós og poly skuldi vera best til diffust ljóst. Royndirnar hjá okkum vísa ikki tann stóra munin. Hendan skipanin kostaði góðar 74.000 kr í tilfari og væl yvir 100.000 kr tá hon var uppsett.
Á myndina síggja vit tann besta dagin vit hava havt higartil, tann 23/6-2019. Hendan dagin framleiddi skipanin 82kWh. Vit síggja trý dykk í framleiðsluni – allarhelst lítil skýggj ein annars sólríkan dag. Vit síggja at mono (blátt) framleiðir eitt sindur meir, men tey panelini vóru væl dýrari, so tað er hips sum haps hvat loysir seg best.
Um vit hyggja eftir ársframleiðsluni, so síggja vit, at vit fáa mest í mai og nakað minni juni, juli og august, og at kalla slett onki um veturin í december-januar. Tvs. vit framleiða um summarið, tá mest er brúk fyri tí fyri at sleppa undan oljuni. Um vit telja saman ár fyri ár, so hava vit fingið í 2019 knappar 7.000 kWh, í 2020 7.500 kWh og árið í ár verður mitt ímillum um 7.200 kWh. Hesar kWh hava vit brúkt at kalla allar innanhýsis. Um vit so roknað hvat vit hava spart í keypi av el frá SEV tá vit gjalda 1,48kr/kwh, so svarar tað til smáar 11.000 kr hvørt ár. Tvs. vit tjena skipanina innaftur efitir góð 10 ár. Tað má sigast at verða gott, tí veitarar av sólorkuskipanum siga at panelini kunnu framleiða 25-30 ár, onkur sigur 35 ár, uttan vikna stórvegis.
Um vit hyggja eftir ársframleiðsluni, so síggja vit, at vit fáa mest í mai og nakað minni juni, juli og august, og at kalla slett onki um veturin í december-januar. Tvs. vit framleiða um summarið, tá mest er brúk fyri tí fyri at sleppa undan oljuni. Um vit telja saman ár fyri ár, so hava vit fingið í 2019 knappar 7.000 kWh, í 2020 7.500 kWh og árið í ár verður mitt ímillum um 7.200 kWh. Hesar kWh hava vit brúkt at kalla allar innanhýsis. Um vit so roknað hvat vit hava spart í keypi av el frá SEV tá vit gjalda 1,48kr/kwh, so svarar tað til smáar 11.000 kr hvørt ár. Tvs. vit tjena skipanina innaftur efitir góð 10 ár. Tað má sigast at verða gott, tí veitarar av sólorkuskipanum siga at panelini kunnu framleiða 25-30 ár, onkur sigur 35 ár, uttan vikna stórvegis.
Um vit nú hyggja eftir elnýtsluni fyri 2021 síggja vit, at hon er vaksin í stórum síðan hitapumpan varð sett til í mars ’21. Men vit síggja eisini, at nú er betri pláss fyri egnari framleiðslu úr sólorku og kanska tað kundi loyst seg at fingið enn fleiri sólpanelir og økt um egna framleiðslu. Hetta var dømi um sólorkuskipan á ein stórum bygningini. Nú skulu vit hyggja eftir einum dømi við einum sethúsum.
Sólorka til privathús
Húsið á myndini hevur sólorkuskipan og hon var sett í gongd í septembur 2021. Takflatan vendur í beinan sunnan. Tilsamans 16 panel eru sett upp, íalt góð 5kW og tað verður brúkt 27m2 av takinum til tað. Kvisturin ger eitt sindur fortreð, tí hann skuggar nakað um morgun og kvøld. Húsið hevur hitapumpu og løðistøð til elbil.
Her er úrslit frá skipanini leygardag 18 september 2021, tvs. eitt døgn frá kl 0 til kl 24. Tað reyða er el sum er keypt frá SEV meðan tað grøna saman við tí gula er tað sum sólorkuskipanin hevur framleitt, tað grøna er tað sum er brúkt innanhýsis og hevur minkað um keyp frá SEV og tað gula tað sum ikki var pláss fyri men er fari út á netið hjá SEV. Vit síggja toppar ymsastaðir í elnýtsluni, tað kann vera tá hitapumpan koyrir. So síggja vit ein eitt sindur breiðari topp um morginin um 8-9 tíðini, tað man vera morgun drekka sum veðrur kókað og so aftur ein topp seint seinnapartin, sum er matgerð. Vit síggja lítla elnýtslu frá umleið kl 10 til kl 15:30 og tí fer stórur partur av sólframleiðsluni beinleiðis til SEV. Sjálvt um hendan leygardagurin var ein hampuligur sóldagur er ikki so stór framleiðsla, tí vit eru komin so lang út á arið. Um hetta var ein hásummardagur við sól, so høvdu vit sæð eitt stórt gult økið, tí tað mesta hevði farið beint út á netið hjá SEV. Hendan skipanin er 5,36 KWp og vit eiga at rokna við góðar 4.000 kWh framleiðslu hvørt ár. Um alt fer til egna nýtslu, tvs. at keyp frá SEV minkar tilsvarandi, kann virði setast til góðar 8.000kr hvørt ár. Hinvegin, um tað mesta fer beint á netið hjá SEV er virði bert um 4.000kr. Fyri at fáa lønsemi í eina tílíka skipan er tað tí avgerandi at flyta so nógv av elnýtsluni til um dagin tá sólin skínur.